Home // // Αρχαία ελληνικά // Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών

Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών

Duration: 1

Μετάφραση του κειμένου του Ιωάννη Χρυσοστόμου:

«Αγαπητοί, ας μη γινόμαστε αγριότεροι από τα ζώα. Εκείνα όλα τα έχουν κοινά και κανένα δεν έχει περισσότερα από τα άλλα· εσύ όμως αν και είσαι άνθρωπος, γίνεσαι πιο σκληρός από θηρίο, όταν κλείνεις ερμητικά σε ένα σπίτι τις τροφές που θα αρκούσαν για να θρέψουν χιλιάδες φτωχούς. Και βέβαια, δεν είναι μόνο η φύση κοινή σε μας, αλλά και άλλα περισσότερα· ο ουρανός είναι κοινός και ο ήλιος και η σελήνη και τα αστέρια και ο αέρας και η θάλασσα και η γη και η ζωή και ο θάνατος και τα γηρατειά και οι αρρώστιες και η υγεία και η ανάγκη για τροφή και ενδυμάτων. Πώς λοιπόν δεν είναι παράλογο αυτοί που μοιράζονται τόσα πολλά μεταξύ τους στα χρήματα να είναι τόσο πλεονέκτες, και να μη διατηρούν την ίδια ισονομία; Γιατί ο θάνατος απομακρύνει από την απόλαυση, αλλά οδηγεί στην τιμωρία. Για να μη γίνει λοιπόν κάτι τέτοιο, ας εφαρμόσουμε την ελεημοσύνη. Γιατί αυτή είναι η βασίλισσα των αρετών, η οποία θα μας απαλλάξει από την τιμωρία. Ας κάνουμε τα περιττά χρήσιμα, αφού παραμερίσουμε τον πολύ πλούτο, και την ημέρα της κρίσεως, ακόμη κι αν έχουμε διαπράξει χιλιάδες παραπτώματα, ο Θεός θα μας συγχωρήσει.»

Το κείμενο του Ιωάννη Χρυσοστόμου δίνει τροφή για δύο ζητήματα.
Το πρώτο είναι η κατανομή του παγκόσμιου πλούτου. Αφορμή γι’ αυτήν τη συζήτηση είναι η φράση «μυρίων πενήτων τροφάς μιᾷ κατακλείων οἰκίᾳ». Πράγματι, σύμφωνα με σημερινές μετρήσεις, το 8,7% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 82,1% του παγκόσμιου πλούτου. Στον χάρτη που θα βρείτε εδώ, μπορούν τα παιδιά να βρουν στοιχεία για τους εκατομμυριούχους και τους δισεκατομμυριούχους του πλανήτη, και μάλιστα αναλυτικά ανά χώρα.
Μετά από αυτό το ενδιαφέρον «παιχνίδι» και τη συζήτηση που μπορεί να γίνεται παράλληλα, μπορούμε να δείξουμε στα παιδιά ένα βίντεο που ξεκινάει με ένα μικρό απόσπασμα από παλιά ελληνική κωμωδία, και μετά παρουσιάζει τις φωτογραφίες που τράβηξε ο φωτογράφος Peter Menzel στα ταξίδια του, οι οποίες παρουσιάζουν γλαφυρά την κοινωνική ανισότητα από χώρα σε χώρα και από ήπειρο σε ήπειρο. Βλέποντας το βίντεο, εφιστούμε την προσοχή των παιδιών στις διαφορετικές διατροφικές συνήθειες των λαών, στο πόσα χρήματα ξοδεύουν για φαγητό, ακόμα και στην εξωτερική τους εμφάνιση (ντύσιμο, σωματική διάπλαση κτλ) και στη διαρρύθμιση του νοικοκυριού τους (κάποιοι έχουν τέλεια οργανωμένες κουζίνες, ενώ κάποιοι άλλοι τρώνε και κοιμούνται και ζουν στο γυμνό πάτωμα). Από το τραγούδι του Σωκράτη Μάλαμα που ακούγεται, πρέπει να επισημάνουμε τον στίχο του ρεφραίν «Όσα κοστίζουν μια δραχμή, γι’ άλλους κοστίζουν μια ζωή, δεν είναι κρίμα;»
Το επόμενο ζήτημα, άμεσα συνδεόμενο με το πρώτο και κεντρικό θέμα του κειμένου, είναι το ζήτημα της ελεημοσύνης. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος ήδη από την αρχή του λόγου του κάνει μια σύγκριση του ανθρώπου με τα «άλογα», δηλαδή τα χωρίς λογική όντα. Στη σύγκριση αυτή ο άνθρωπος, παρόλο που είναι προικισμένος με τη λογική, υπολείπεται των «κατώτερων» ζώων, γιατί αυτά έχουν κοινοκτημοσύνη και αλληλεγγύη, ενώ ο άνθρωπος σε αυτό το θέμα ενεργεί σαν άγριο θηρίο, έχοντας εντονότατο το αίσθημα της ιδιοκτησίας.
Το θέμα της διαφοράς ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση ως προς το θέμα της ελεημοσύνης πραγματεύεται και η γελοιογραφία του Μιχάλη Κουντούρη. Μπορούμε να ζητήσουμε από τα παιδιά να περιγράψουν τη γελοιογραφία σε πρώτο επίπεδο: Ένας ζητιάνος (φαίνεται από τα κουρελιασμένα ρούχα του και από το καπέλο που απλώνει) δέχεται ελεημοσύνη από ένα δέντρο, και γι’ αυτό το κοιτάει με ευγνωμοσύνη ή και απορία. Επισημαίνουμε στα παιδιά ότι το τοπίο είναι σχετικά έρημο, δεν υπάρχει άλλος άνθρωπος στο πλάνο, και τα φύλλα των δέντρων είναι ελάχιστα. Σε δεύτερο επίπεδο, αναλύουμε τη γελοιογραφία τονίζοντας ότι το δέντρο (συνεκδοχικά η φύση), παρόλο που είναι το ίδιο πολύ φτωχό, πάντα έχει κάτι να προσφέρει στον άνθρωπο. Η φύση, που τόσο πληγώνεται και καταστρέφεται από τον άνθρωπο, δίνει πάντα ό,τι μπορεί, ακόμα και από το υστέρημά της. Με αυτόν τον τρόπο δίνει το παράδειγμα της ελεημοσύνης στον άνθρωπο, ο οποίος την κοιτάζει με απορία αφού δυσκολεύεται να πιστέψει τη μεγαλοψυχία της.
Ως παράλληλη εικόνα μπορεί να παρουσιαστεί στα παιδιά και ο πίνακας του El Greco «Ο Άγιος Μαρτίνος και ο ζητιάνος» (Μουσείο Πράδο, Μαδρίτη), που βρίσκεται στο σχολικό βιβλίο.

Ο Μαρτίνος, άγιος της Καθολικής Εκκλησίας, ήταν στρατιωτικός του Ρωμαϊκού στρατού. Πριν καν βαπτιστεί χριστιανός, έσκισε στα δύο τον μανδύα που φορούσε για να τον μοιραστεί με έναν ζητιάνο.

Περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να βρει πατώντας εδώ.

Η ιστορία της ελεημοσύνης του Αγίου Μαρτίνου απεικονίζεται και στην μικρογραφία χειρογράφου του 15ου αιώνα.